Nam Cao, một nhà văn hiện thực nổi bật của văn học Việt Nam, đã để lại dấu ấn sâu sắc qua các tác phẩm như "Chí Phèo," "Một bữa no," và "Tư cách Mõ." Mỗi tác phẩm của ông không chỉ là câu chuyện về những mảnh đời khốn khó mà còn là những phân tích sâu sắc về xã hội và con người. Trong số đó, "Tư cách Mõ" là một ví dụ điển hình cho sự tài hoa của Nam Cao trong việc khắc họa nhân vật và cuộc sống xã hội bằng điểm nhìn trần thuật đa dạng và sâu sắc. Khi so sánh với "Đêm làng Trọng Nhân," một tác phẩm cũng nổi bật về việc sử dụng điểm nhìn trần thuật, chúng ta có thể nhận thấy rõ tác dụng của điểm nhìn trong việc tạo nên sự hấp dẫn và sâu sắc của câu chuyện.

"Tư cách Mõ" kể về cuộc đời của nhân vật Lộ, một người nông dân bị đẩy vào tình cảnh khó khăn và dần biến chất bởi xã hội đầy bất công. Điểm nhìn trần thuật trong tác phẩm này chủ yếu là từ bên ngoài, giúp người đọc quan sát và đánh giá hành động, suy nghĩ của nhân vật một cách khách quan. Nam Cao sử dụng điểm nhìn này để phơi bày sự tha hóa của Lộ dưới áp lực của cái đói, cái nghèo. Từ một người hiền lành, chăm chỉ, Lộ dần trở nên tham lam, ti tiện, và bẩn thỉu. Điểm nhìn trần thuật ở ngôi thứ ba cho phép Nam Cao truyền tải một cách hiệu quả sự phê phán xã hội mà không cần phải trực tiếp bày tỏ quan điểm cá nhân, để lại ấn tượng mạnh mẽ trong lòng người đọc.

Trái ngược với điểm nhìn bên ngoài trong "Tư cách Mõ," "Đêm làng Trọng Nhân" của Nguyễn Khải lại sử dụng điểm nhìn bên trong, thông qua nhân vật Tường. Tường, một người lính trở về sau chiến tranh, là người dẫn dắt câu chuyện qua những cảm xúc và suy nghĩ của chính mình. Điểm nhìn trần thuật này giúp người đọc đồng cảm sâu sắc với Tường khi anh đối mặt với những biến đổi trong làng quê sau chiến tranh, với những cảm xúc hỗn loạn giữa niềm vui trở về và nỗi đau mất mát. Bằng cách sử dụng điểm nhìn này, tác giả không chỉ khắc họa được tâm trạng phức tạp của Tường mà còn tạo nên một không gian nội tâm sâu lắng, giúp người đọc dễ dàng hòa mình vào câu chuyện.

Việc so sánh hai tác phẩm này cho thấy rằng điểm nhìn trần thuật đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành và truyền tải thông điệp của tác phẩm. Trong "Tư cách Mõ," điểm nhìn bên ngoài giúp phơi bày hiện thực xã hội một cách trần trụi, không cảm xúc, qua đó tạo nên sự khách quan và mạnh mẽ trong phê phán xã hội. Ngược lại, trong "Đêm làng Trọng Nhân," điểm nhìn bên trong mang lại sự chân thực và sâu sắc trong cảm xúc, giúp người đọc thấu hiểu và đồng cảm với nhân vật chính.

Sự khác biệt trong cách sử dụng điểm nhìn trần thuật giữa hai tác phẩm còn phản ánh sự khác nhau trong cách tiếp cận và thể hiện hiện thực của mỗi tác giả. Nam Cao, với tài năng và sự sắc sảo, đã lựa chọn điểm nhìn khách quan để phê phán xã hội một cách trực diện và mạnh mẽ. Trong khi đó, Nguyễn Khải, với phong cách trầm lắng và tinh tế, đã sử dụng điểm nhìn cá nhân để khắc họa những biến đổi và tổn thương tinh thần của con người trong chiến tranh và sau chiến tranh.

Điểm nhìn trần thuật là một yếu tố quan trọng giúp tác giả định hình câu chuyện và truyền tải thông điệp tới người đọc. Qua việc so sánh "Tư cách Mõ" của Nam Cao và "Đêm làng Trọng Nhân" của Nguyễn Khải, chúng ta có thể thấy rõ tác dụng của điểm nhìn trần thuật trong việc tạo nên sự khác biệt về phong cách và chiều sâu của mỗi tác phẩm. Cả hai tác phẩm, dù sử dụng điểm nhìn trần thuật khác nhau, đều thành công trong việc phản ánh hiện thực xã hội và con người một cách sâu sắc và đầy ý nghĩa.